بر هیچ‌کس پوشیده نیست جمهوری اسلامی نه تنها اینترنت را کنترل می‌کند، بلکه از آن به‌عنوان سلاح استفاده می‌کند و هر بار اعتراض‌ها به خیابان‌ها کشیده می شود، سرعت اینترنت را کاهش می‌دهد و هروقت تصمیم می‌گیرد معترضان را بکشد، اینترنت را به‌کل قطع می‌کند.

با آغاز اعتراض های سراسری اخیر، همین روند تکرار شد. اما این بار گزینه استفاده از اینترنت استارلینک مطرح شد، هرچند به گیرنده‌های خاص نیاز دارد که باید وارد کشور شود. نشریه تایم در گزارشی مفصل به این موضوع و تلاش‌ها برای ورود تجهیزات مورد نیاز به ایران می‌پردازد که خلاصه‌ای از آن در ادامه می‌آید.

بشقاب ماهواره در همان بسته‌بندی اصلی، کارتنی خاکستری با برچسب استارلینک، سرانجام رسید و در تهران تحویل شد. رضا (نام مستعار) بسته را از قاچاقچی که در ازایش ۳۰۰ دلار می‌خواست گرفت. مرد با اشاره به بسته، توضیح داد که برای این بسته، پنج ساعت لب مرز معطلش کرده بودند.

کریم سجادپور، عضو اندیشکده کارنگی، از افراد فعال برای تسهیل دسترسی ایرانیان به اینترنت استارلینک  بوده است. او یکی از کسانی بود که خواستار همکاری ایلان ماسک شد و تایید و موافقت او را توییت کرد. او همچنان با فعالان، سرمایه‌گذاران، مقام‌های بلندپایه آمریکایی، و همچنین مقام‌های ارشد کشورهای همسایه ایران در تماس است. به عقیده سجادپور، «برای کسانی که در دیکتاتوری مانند جمهوری اسلامی زندگی می‌کنند، دسترسی به اینترنت آزاد مثل اکسیژن است».

استارلینک چگونه کار می‌کند؟ چند هزار ماهواره کوچک در مدار پایینی زمین سیگنال‌های اینترنت را به زمین می‌فرستند. این سیگنال فقط از طریق بشقاب ماهواره استارلینک دریافت می‌شود که اشتراک ماهانه‌‌اش ۱۱۰ دلار است.

در پی حمله روسیه به اوکراین، دولت آمریکا و متحدانش هزاران گیرنده استارلینک برای اوکراین فراهم کردند و اسپیس‌اکس، شرکت ایلان ماسک که متصدی استارلینک است، ۳۶۶۷ گیرنده اهدا و هزینه اشتراک ماهانه را لغو کرد. اما ایرانیان مشمول چنین سخاوتی نشدند.

یکی از فعالانی که قاچاق این گیرنده‌ها و دریافت کمک‌های مالی را سازماندهی می‌کند به نشریه تایم می‌گوید: «هر کدام ۷۰۰ دلار هزینه دارد... بنابراین ۱۰۰ دستگاه تقریبا می‌شود ۷۰ هزار دلار. و بعد با هزینه ارسال و سایر چیزها خیلی راحت ۲۰۰ هزار دلار آب می‌خورد.»

اما ۱۰۰ دستگاه برای ایجاد شبکه اینترنت موازی در ایران کافی نیست و برآورد می‌شود ۵۰۰۰ گیرنده استارلینک لازم است. 

یکی از فعالانی که برای هماهنگی عبور قاچاقی گیرنده‌ها به خاورمیانه سفر کرده است به نشریه تایم می‌گوید: «بزرگ‌ترین مشکل تدارکات است.»

به گفته او، آن‌ها از شش کانال ورودی مجزا برای قاچاق گیرنده‌ها به ایران استفاده می‌کنند تا اگر مسیری بسته بود، دیگری در دسترس باشد.

برخی مسیرها خطرناک‌ترند و در بعضی جاها مانند دبی نظارت سختگیرانه است. یکی از فعالان می‌گوید: «در کردستان و کرمانشاه ایست‌های بازرسی زیادی وجود دارد، و به‌طور مشخص دنبال اسلحه و استارلینک می‌گردند. اما مسیرهای متفاوتی هست. نمی‌توانند تمام ماشین‌ها را نگه دارند.»

یکی دیگر از خطرهای احتمالی فردی است که کالای قاچاق را جابه‌جا می‌کند و به همین دلیل باید از افرادی استفاده کنند که قابل اعتماد و به ماموریت متعهد باشد. به گفته یکی از فعالان، مسئله مرگ و زندگی است، در اختیار داشتن دستگاه‌های ارتباطی غیرمجاز برچسب جاسوسی در پی دارد.  

یک کارآفرین ایرانی‌ـ‌آمریکایی، که مستقل از کارزار قاچاق شبکه فعالان فعالیت می‌کند، ۱۰۰ گیرنده استارلینک خریده است. او می‌گوید: «آن‌ها را در جعبه‌های دیگر می‌گذاریم تا شبیه چیز دیگری به نظر برسند. بعد لابه‌لای محموله‌ای دیگر پنهان می‌کنیم. سه مسیر متفاوت داریم.»

مت محمودی، از عفو بین‌الملل، افزایش شمار مرگ‌و‌میر در دوره قطع اینترنت در ایران را مستندسازی کرده و در ایجاد ابزاری آنلاین برای راستی‌آزمایی ویدیوهای منتشرشده در رسانه‌های اجتماعی مشارکت داشته است. او اینترنت آزاد را «کانالی ضدقدرت» توصیف می‌کند که «معترضان و سازمان‌دهندگان اعتراض‌ها می‌توانند با یکدیگر و جهان در مورد آنچه در ایران رخ می‌دهد صحبت کنند».

پس از حمله روسیه به اوکراین، اینترنت اوکراین با ۲۲ هزار گیرنده استارلینک و ۱۰ هزار گیرنده دیگر که در راه است، تقریبا به وضعیت عادی بازگشته است. رضا به نشریه تایم می‌گوید ایرانی‌ها امیدوارند این مسئله برای آن‌ها نیز صادق و مثل اوکراین رایگان باشد. اما وقتی گیرنده‌اش را روشن کرد، متوجه شد چنین چیزی صحت ندارد. هزینه اشتراک او را یکی از فعالان در خارج از کشور پرداخته بود.

سخنگوی اسپیس‌اکس در پاسخ به سوال نشریه تایم در مورد لغو هزینه، از اظهارنظر خودداری کرد و همچنین به سوال در مورد همکاری این شرکت و دولت آمریکا برای فراهم‌سازی استارلینک در ایران، پاسخ مشخصی نداد.

این مسئله برای فعالان ناامیدکننده است و معتقدند دولت آمریکا از معترضان ایرانی فقط حمایت کلامی کرده است، برخلاف وقتی بهار عربی در جریان بود و آمریکا با مشارکت سیلیکون ولی «صندوق فناوری آزاد» را برای تامین مالی روش‌های عملی دسترسی به اینترنت و مبارزه با سانسور راه‌اندازی کرد.

با وجود این، تجربه‌های پیشین نشان داده است فناوری‌هایی که جمهوری اسلامی ممنوع کرده بود سرانجام در دسترس مردم قرار گرفت. سجادپور معتقد است: «گیرنده‌های استارلینک و سایر دستگاه‌هایی که سرکوب دولتی و سانسور را دور می‌زنند به‌دلیل حجم بالای تقاضا، به‌هر‌حال راه خود را به ایران باز خواهند کرد.»